Natura 2000-projecten

Herstel van Europees beschermde natuur op Kasteeldomein Duras

Bron en foto’s: Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren

Het kasteeldomein Duras ligt grotendeels in Natura 2000 en vormt een belangrijke groene schakel in SBZ “Bossen en kalkgraslanden van Haspengouw”. Het park met de omliggende bossen, weilanden, ruigten en enkele grote vijvers doet dienst als een groene oase in een intensief landbouwgebied van Haspengouw. Op het domein zijn oude boskernen aanwezig die een eeuwenlang gebruik kennen als bos en een zeer hoog aandeel inheems loofhout hebben. Hierdoor bleven de bodems gespaard van een ander bodemgebruik en behielden deels hun kenmerken – de bosflora en -fauna. Dit bostype (9120 Atlantische zuurminnende beukenbossen) is van Europees belang.

Maar niet enkel de boskernen zijn bijzonder waardevol. Ook twee historische vijvers hebben een belangrijke natuurwaarde. Deze vijvers behoren tot het Europees beschermde habitat- type 3150 ‘van nature eutrofe meren met vegetatie van het type Magnopotamion of Hydrocharition’. Dit habitattype komt voor in ondiepe tot vrij diepe, stilstaande tot zeer zwak stromende, wateren op voedselrijke bodem, zoals meren, plas- sen, vijvers en afgesneden meanders. Het habitattype wordt gekenmerkt door een grote verscheidenheid aan drijvende en ondergedoken waterplanten, behorend tot verschillende waterplantengemeenschappen, met name vegetaties van het Kikkerbeetverbond (Hydrocharition), het verbond van grote fonteinkruiden (Magnopotamion) en de eendenkroosklasse (Lemnetea minoris). De belangrijke natuurwaarden van de vijvers is deels te danken aan de bijzondere waterkwaliteit van beide vijvers, ze worden namelijk gevuld door bronwater uit de nabije omgeving.

Toch verkeerden de vijvers in slechte staat van instandhouding. Door hoge beheerskosten en niet-stimulerend beleid groeiden de vijvers het voorbije decennium dicht met vnl. boswilgen waardoor het open water stilaan verdween. Het waterpeil van de vijvers kon niet meer gestuurd worden omdat het op- en aflaatsysteem niet meer functioneerde en de omliggende dijken deels lek waren. Bovendien waren er door bemalingen in de omgeving problemen met de wateraanvoer en nam het brondebiet af. Ook het voormalig hooiland tussen beide vijvers was de laatste 15 jaar verbost. Dankzij het nieuwe natuurbeleid en met behulp van de Investeringssubsidie Natuur voerde de eigenaar met coördinatie vanuit het regionaal landschap de nodige herstelmaatregelen uit.

Eerst werden de dijken hersteld: alle boom- en struikopslag verdween en de dijken werden volledig omgespit en geherprofileerd. Vervolgens werden de vijvers aangepakt: ook hier werd alle struikopslag met wortel verwijderd, het vijverprofiel hersteld en de op- en aflaten vernieuwd zodat het waterpeil opnieuw gestuurd kan worden. In de voorste zone tussen de vijvers werd het hooiland hersteld zodat er een verbinding tussen de vijvers ontstond.

De focus van de inrichtingswerken lag op vijverherstel maar met bijzondere aandacht voor de aanleg van grasland, ruigten en moerashabitats. Het hoofddoel is het Europees beschermde habitat 3150 met habitattypische plantensoorten als glanzend of rossig fonteinkruid, groot en loos blaasjeskruid. Maar ook bijzondere libellen en waterjuffers (vroege glazenmaker, glas- snijder, gevlekte witsnuit en bruine korenbout) en vogels (o.a. dodaars, blauwborst) gelden als doelsoorten. Op de omliggen- de dijken zal een vegetatie ontwikkelen van Moerasspirearuigte (Europees beschermd habitat 6430_hf) met een potentie tot een Grote Vossenstaartgemeenschap gezien de aanwezigheid van moeraszegge en moesdistel.

Tenslotte hebben deze voorgestelde maatregelen ook positieve effecten voor de aanwezige vleermuispopulaties in het gebied. Door het inrichten van geleidelijke overgangen van voedselrijke zoomvormende ruigten tussen de aanwezige hooilanden en de bossen en de aanwezigheid van wateroppervlakten zal o.a. de hoeveelheid insecten positief beïnvloed worden. Dit heeft op zijn beurt weer een positieve invloed op het voedselaanbod voor de Europees beschermde vleermuispopulaties (watervleermuis, meervleermuis, ruige dwergvleermuis, rosse vleermuis, franjestaart).

Begin 2015 werden de inrichtingswerken afgerond. In overleg met de eigenaar en Natuur en Bos van de Vlaamse overheid werden afspraken gemaakt om deze waardevolle vijvers in de toekomst zo te beheren dat de natuur alle kansen krijgt om zich te ontwikkelen. Het kasteeldomein van Duras is en blijft zo een natuurrijke schakel in het Europese natuurnetwerk.